జిల్లా గురించి

వనపర్తి జిల్లా

        తెలంగాణ రాష్ట్ర విభజన యొక్క జిల్లాల పునర్వ్యవస్తీకరణ చట్టం, 2016 ప్రకారం వనపర్తి జిల్లా మొత్తం (15) మండలాలతో ఎరతు చేయడం జరిగింది. మహబూబ్‌నగర్ జిల్లాలో భాగంగా 8 మండలాలతో కూడిన వనపర్తి రెవెన్యూ డివిజన్ ఇప్పటికే ఉనికిలో ఉండగా కొత్తగా  మదనాపురం, రేవల్లి, చిన్నంబావి మరియు శ్రీరంగాపూర్ మండలాలు ఆలాగే మహబూబ్‌నగర్ జిల్లా నారాయణపేట రెవెన్యూ డివిజన్ నుండి ఆత్మకూర్, చిన్నచింతకుంట మరియు నర్వ మండలాల నుండి కొత్తగా ఆత్మకూర్ మరియు అమరచింత మండలాలను ఏర్పాటు చేయడం జరిగింది.

        పూర్వపు మహబూబ్‌నగర్ జిల్లా నుండి విడిపోయి కొత్తగా ఏర్పడిన వనపర్తి జిల్లా 2164.59 చ.కి.మీ. విస్తీర్ణంలో ఉంది. 2011 జనాభా లెక్కల ప్రకారం మొత్తం జనాభా 5,77,758 కలదు. ఇందులో 92,288 పట్టణ జనాభా మరియు 4,85,470 గ్రామీణ  జనాభాకలదు. జిల్లా  జనసాంద్రత చ.కి.మీకి 267మండి కలరు.  జిల్లాలో 84.03%  గ్రామీణ జనాభా మరియు పట్టణ జనాభా 15.97%కలదు. జిల్లాలో షెడ్యూల్డ్ కులాల జనాభా 16.13% కాగా, షెడ్యూల్డ్ తెగల  జనాభా 7.97% ఉన్నారు. 2011 జనాభా లెక్కల ప్రకారం మొత్తం అక్షరాస్యత 55.67%, ఇందులో పురుషుల అక్షరాస్యత 65.73% మరియు స్త్రీల  అక్షరాస్యత 45.27%.

సరిహద్దులు మరియు స్థలాకృతి:

        జిల్లా ఉత్తరాన మహబూబ్‌నగర్ జిల్లా, తూర్పున నాగర్‌కర్నూల్, పశ్చిమాన జోగులాంబ గద్వాల్ జిల్లా, దక్షిణాన ఆంధ్ర ప్రదేశ్‌లోని కర్నూలు జిల్లా సరిహద్దులుగా ఉన్నాయి. జిల్లా 160 మరియు 17’0 డిగ్రీల  అక్షాంశం మరియు 770 డిగ్రీల మరియు 780 డిగ్రీల రేఖాంశం మధ్య ఉంది.

       ఒకే రెవెన్యూ డివిజను గల జిల్లాలో (227) రెవెన్యూ గ్రామాలు, 255 గ్రామపంచాయతీలు మరియు (5) మునిసిపాలిటీలు కలిగి ఉన్న 15 మండలాలుగా ఉపవిభజన చేయబడింది. జిల్లా అధికార భాష తెలుగు మరియు రెండవ భాష ఉర్దూ.

పరిశ్రమలు:

          కొత్తకోట మరియు తిప్పడంపల్లి గ్రామాలు  పట్టు చీరలకు ప్రసిద్ధి. పాన్ గల్ మరియు వనపర్తి మండలాల్లో క్వార్ట్జ్, ఫెల్డ్‌స్పార్, లైమ్‌స్టోన్ &లేటరైట్ ఏర్పడతాయి. పెద్దమందడి మండలం పెద్దమందడి గ్రామంలో రూ.42 కోట్ల పెట్టుబడితో ఎస్‌ఎస్‌వి స్పిన్నర్స్ ప్రైవేట్ లిమిటెడ్ స్థాపించడం జరిగినీడ్ ఇందులో 180 మందికి ఉపాధి కల్పించడం జరుగుతుంది. కొత్తకోట మండలం రామకృష్ణాపూర్ గ్రామంలో NSL కృష్ణవేణి షుగర్స్ లిమిటెడ్ మరియు పెబ్బేర్  మండలం రంగాపూర్ గ్రాములో  శాస్తా బయో ఫ్యూయెల్స్ ప్రైవేట్ లిమిటెడ్ కంపనీలను రూ.608 కోట్ల పెట్టుబడితో స్థాపించబడ్డాయి మరియు ఈ రెండు ప్రాజెక్టులు కలిపి  433 మందికి ఉపాధి కల్పించడం జరుగుతుంది.

సూక్ష్మ మరియు చిన్న సంస్థలు:

          MSME చట్టం 2006 ప్రకారం, 1113 మందికి ఉపాధి కల్పిస్తూ రూ.95.45 కోట్ల పెట్టుబడితో మొత్తం 293 మైక్రో ఎంటర్‌ప్రైజెస్ మరియు రూ.112.26 కోట్ల పెట్టుబడితో 19 చిన్న పరిశ్రమలు 1223 మందికి ఉపాధి కల్పించడం జరుగుతుంది. ఇట్టి సంస్థలు  అక్టోబర్,2006 నుండి మే,2015 మద్య స్థాపించడం జరిగింది.

నీటిపారుదల

ప్రియదర్శిని జూరాల ప్రాజెక్ట్:

          ప్రియదర్శిని జూరాల ప్రాజెక్టు కృష్ణా నది మీదుగా నందిమల్ల గ్రామం (వనపర్తి జిల్లా అమరచింత మండలం) మరియు రేవులపల్లి గ్రామం (జోగుళాంబ గద్వాల్ జిల్లా ధరూర్ మండలం) మధ్య 17.84 టీఎంసీల నీటిని వినియోగించుకుని 1,04,124 ఎకరాల ఆయకట్టుకు నీరందించేందుకు, కుడి ఎడమ కాలువలతో నిర్మించారు. కరువు పీడిత మండలాలైన అమరచింత, ఆత్మకూర్, కొత్తకోట, మదనాపూర్, పెబ్బేర్, శ్రీరంగాపూర్, వీపనగండ్ల, చిన్నంబావి మరియు పెంట్లవెల్లి ఎడమకాలువ పరిధిలో (68,467 ఎకరాలు) మరియు ధరూర్, గద్వాల్, ఇటిక్యాల, మానోపాడ్ (35,657ఎకరాలు) కుడికాలువ పరిధిలో ఉన్నాయి. ఈ ప్రాజెక్ట్ 234 మెగావాట్ల హైడ్రో ఎలక్ట్రిక్ పవర్ ఉత్పత్తి కోసం ఉద్దేశించబడింది మరియు ఈ భాగాన్ని TS GENCO అమలు చేసింది, ఈ ప్రాజెక్ట్ సవరించిన అంచనా వ్యయం రూ. 1,815.20 కోట్లు (SSR 2012-13).

          ఊకచెట్టువాగు ప్రాజెక్ట్, రామన్‌పాడ్ (v), కిమీ 17.100 వద్ద PJP ఎడమ ప్రధాన కాలువపై బ్యాలెన్సింగ్ రిజర్వాయర్ 5,172 ఎకరాల ఆయకట్టుతో 1.900 TMC ప్రత్యేక కేటాయింపును కలిగి ఉంది. PJP ఎడమ ప్రధాన కాలువ పరిధిలోని 73,639 ఎకరాల్లో (68,467+5,172) వనపర్తి జిల్లాలో ఆయకట్టు 69,975 ఎకరాలు కాగా మిగిలిన టెయిల్ ఎండ్ ఆయకట్ 3,664 ఎకరాలు నాగర్‌కర్నూల్ జిల్లాపరిధిలో ఉంది. మొత్తం ఆయకట్టుకు నీటిపారుదల సామర్థ్యం ఏర్పడుతుంది.

          రాజీవ్ భీమా ఎత్తిపోతల పథకం (RBLI), మరియు మహాత్మా గాంధీ కల్వకుర్తి ఎత్తిపోతల పథకం (MGKLI) పథకాలు వరుసగా 70,347 మరియు 75,648 ఎకరాల ఆయకట్టుతో కొనసాగుతున్న ఎత్తిపోతల పథకాలు.

          వర్షాకాలం జూన్‌లో ప్రారంభమై సెప్టెంబర్‌లో ముగుస్తుంది. జిల్లాలో వర్షపాతం నైరుతి నుండి ఈశాన్య దిశగా పెరుగుతుంది. దాదాపు 80% వర్షపాతం వర్షాకాలంలోనే కురుస్తుంది. జూలై &ఆగస్ట్ నెలలు పూర్తి వర్షపు నెలలు. జిల్లాలో 2022-2023 సాధారణ వర్షపాతం 579.6 మి.మీ కాగా 808.2 6 మి.మీ వర్షపాతం నమోదైంది.

జిల్లాలో చూడాల్సిన పర్యాటక ప్రదేశాలు వాటి ప్రాముఖ్యత:

1. శ్రీరంగనాయకస్వామిదేవాలయం జిల్లా కేంద్రానికి 23 కిలోమీటర్ల దూరంలో శ్రీరంగాపూర్ మండలం శ్రీరంగాపూర్ గ్రామంలో ఉంది. పురాణాల ప్రకారం, విజయనగర పాలకుడు కృష్ణదేవరాయలు శ్రీరంగానికి వెళ్లి అక్కడ ఉన్న శ్రీరంగనాయకస్వామి ఆలయాన్ని చూసి పరవశించిపోయారు. తన రాజ్యంలో రంగనాయకస్వామి ఆలయాన్ని నిర్మించాలని కోరుకున్నాడు. తరువాత, రంగనాయకుడు (విష్ణువు) కలలో కనిపించి, తన విగ్రహం రాజ్యంలో పడిఉందని, ఒక డేగ తనను ఆ ప్రదేశానికి నడిపిస్తుందని రాజుకు చెప్పాడు. మరుసటి రోజు, కృష్ణదేవరాయలు డేగను అనుసరించి కొత్తకోట మరియు కానాయపల్లి పర్వతాల మధ్య భగవంతుని విగ్రహాన్ని కనుగొన్నారు. రాజు రత్న పుష్కరిణి సరస్సు సమీపంలో శ్రీరంగనాయకస్వామి ఆలయాన్ని నిర్మించాడు, ఇది విజయనగర వాస్తుశిల్పానికి ఒక ఉదాహరణ.

2. వనపర్తి రాజాగారు బంగ్లాను  పాలిటెక్నిక్ కళాశాలకు విరాళంగా ఇచ్చారు.ఇది వనపర్తి పట్టణములో అతిముఖ్యమైన దర్శనీయ స్థలం. తెలంగాణలో తొలి పాలిటెక్నిక్ కళాశాల వనపర్తి రాజాగారి బంగ్లాలో  ప్రారంభమైంది. హైదరాబాద్ నిజాం సామంతుడైన ఫ్యూడల్ పాలకుడైన రామేశ్వర్ రావు II సహాయంతో వనపర్తి పాలించబడింది. స్వతంత్రానంతర భారతదేశంలో తెలంగాణలోని 14 ముఖ్యమైన జమీందారీ సెగ్మెంట్లలో వనపర్తి ఒకటి. రాజా 22 నవంబర్ 1922న మరణించారు. అతని వారసుడు కృష్ణ దేవ్ మైనర్, అతని వార్డ్ కృష్ణ దేవ్ పరిపక్వత కంటే ముందే మరణించాడు మరియు కిరీటం నేరుగా అతని కుమారుడు రామేశ్వర్ రావు IIIని అధిగమించినందున అతని ఆస్తి కోర్టుచే నియంత్రించబడింది. భారతదేశం వనపర్తి సంస్థానం లేదా వనపర్తి రాజా అన్ని రీగల్ బిరుదులను రద్దు చేసిన వెంటనే హైదరాబాద్ నిజాం యొక్క సామంతుడిగా మారింది. అతను వనపర్తి భూస్వామ్యాన్ని నియంత్రించాడు. తెలంగాణ ప్రభుత్వం ఏర్పడిన తర్వాత వనపర్తి 14 మండలాలతో కూడిన కొత్తగా ఏర్పడిన జిల్లా.

3. సరళాసాగర్ ప్రాజెక్ట్:

          సైఫన్ సిస్టమ్‌తో నడుస్తున్న ఆసియాలోనే మొదటిది మరియు రెండవ అతిపెద్ద ఆనకట్ట మరియు డ్యామ్ సామర్థ్యం 0.5 tmcft, ఇది జిల్లా కేంద్రానికి 20 కిలోమీటర్ల దూరంలో మదనపూర్ మండలంలో ఉంది. ఇది స్వాతంత్ర్యం తర్వాత భారతదేశంలోని పురాతన ప్రాజెక్ట్. వనపర్తి రాజా రాజారామేశ్వరరావు  యునైటెడ్ స్టేట్స్ లోని కాలిఫోర్నియా నుండి సైఫాన్ టెక్నాలజీని పొందుపరిచిన సరళ సాగర్ డ్యామ్ ను స్థాపించారు. ఈ ప్రాజెక్టును 1949లో హైదరాబాద్ మాజీ గవర్నర్ జనరల్ J.N చౌదరి ప్రారంభించారు. కొన్ని అనివార్య కారణాల వల్ల 9 సంవత్సరాల పాటు ఆగిపోయిన ప్రాజెక్ట్ నిర్మాణం తరువాత 1959లో పునఃప్రారంభించబడింది. ప్రస్తుతం ఈ ప్రాజెక్ట్ వనపర్తి జిల్లాలో 4,182 ఎకరాల వ్యవసాయ భూమికి సాగునీరు అందిస్తోంది. తెలంగాణ ప్రభుత్వం మిషన్ కాకతీయ ఫేజ్-IIIలో ప్రాజెక్ట్ యొక్క గైడ్ వాల్స్ యొక్క డీసిల్టింగ్ మరియు మరమ్మతులకు ప్రాధాన్యతనిచ్చింది.ఇందుకోరకై  రూ.2.30 కోట్లు ఖర్చుచేయడం జరిగింది.

4. ఘనపూర్ ఖిల్లా:

          ఖిల్లా ఘన్‌పూర్‌ని ఘణపూర్, గణపురం అని కూడా పిలుస్తారు, కాకతీయ రాజు గణపతి దేవుడి పేరు మీదుగా ఈ పేరు వచ్చింది. ఘన్‌పూర్‌లో 4 చ.కి.మీ.ల విస్తీర్ణంలో కొండ కోట ఉంది మరియు 13వ శతాబ్దంలో గోన గణప రెడ్డి మరియు రేచర్ల పద్మ నాయకులు (సింగమ నాయకుడు I) రెండు పర్వతాలను కలుపుతూ నిర్మించారు. ఈ కోట బహమనీలు, విజయనగర రాజులు, బీజాపూర్ రాజులు మరియు కుతుబ్ షాహీ రాజుల మధ్య అనేక యుద్ధాలకు సాక్ష్యంగా ఉంది. ఇప్పటికీ ఉన్న ఫిరంగులు కోట యొక్క పైభాగంలో ఉంచబడ్డాయి. ప్యాలెస్ మరియు మంత్రుల గృహాల శిధిలాలు కూడా మనం చూడవచ్చు. గోన గన్నారెడ్డి చేత కాకతీయ పాలకుడు గణపతిదేవుని పేరు పెట్టడానికి ముందు ఈ గ్రామం నాగినేనిపల్లి. కోట లోపల రెండు రహస్య సొరంగాలు ఉన్నాయని ప్రజలు నమ్ముతారు. ఒకటి పర్వతం దిగువన ఉన్న గ్రామంతో అనుసంధానించబడి ఉంది మరియు మరొకటి పంగల్ కోటతో అనుసంధానించబడి ఉంది. బుద్దాపురం యుద్ధం తరువాత, కాకతీయ చివరి రాజు ప్రతాపరుద్రుడు ఈకోటలో గోనగన్నారెడ్డి కుమార్తెను వివాహం చేసుకున్నాడు. కోటలో అందమైన రాతి దృశ్యాలు మరియు పచ్చదనంతో కూడి ఉంది అలాగే  రెండు చెరువులు కలవు, వీటిని కోట సైన్యానికి తాగునీటి సరఫరాగా ఉపయోగించబడ్డాయి. ఇక్కడ రాపెల్లింగ్, రాక్ క్లైంబింగ్, కేవింగ్ మొదలైన అనేక సాహస కార్యకలాపాలు చేయవచ్చు.

          కోట లోపల వీరభద్ర ఆలయం, నరసింహ ఆలయం మరియు చౌడేశ్వరి ఆలయం వంటి అనేక దేవాలయాలు ఉన్నాయి. కొండపై అనేక గుహలు ఉన్నాయి మరియు అన్వేషణకు మంచి అవకాశాన్ని కల్పిస్తాయి.

          కోట లోపల మంచినీటితో రెండు చెరువులు ఉన్నాయి మరియు అవి ఈత కొట్టడానికి మంచివి. కోట చుట్టూ అనేక కొండలు ఉన్నాయి మరియు అవి ట్రెక్కింగ్‌కు కూడా మంచి అవకాశాన్ని అందిస్తాయి. ఘన్‌పూర్ సరస్సు ఘన్‌పూర్ గ్రామానికి సమీపంలో ఉన్న ఒక పెద్ద సరస్సు మరియు కోట నుండి సరస్సు దృశ్యం సుందరంగా ఉంటుంది.

5. పాన్ గల్ ఖిల్లా:

          పాన్ గల్ బస్ స్టేషన్ నుండి 1.5 కి.మీ దూరంలో వనపర్తి బస్ స్టేషన్ నుండి 15 కి.మీ దూరములో  పూర్వ మహబూబ్ నగర్ జిల్లా కేంద్రం నుండి 74 కి.మీ మరియు హైదరాబాద్ నుండి 163 కి.మీ దూరంలో, పాన్ గల్ కోట వనపర్తి జిల్లాలోని పాన్ గల్ గ్రామములొ ఉంది మరియు ఇది ప్రసిద్ధ కొండలలో ఒకటి.

          తెలంగాణలో కోటలు. ట్రెక్కింగ్ పంగల్ గ్రామం నుండి ప్రారంభమవుతుంది మరియు ఇది శిఖరాన్ని చేరుకోవడానికి, అన్వేషించడానికి మరియు గ్రామానికి తిరిగి రావడానికి దాదాపు 2 గంటల సమయం పట్టే సులభమైన ట్రెక్.

          దీనిని 11వ మరియు 12వ శతాబ్దాలలో కల్యాణి చాళుక్య రాజులు నిర్మించారు. ఈ కోట ఏడు గేట్‌వేలతో వందల ఎకరాల్లో విస్తరించి ఉంది. ప్రధాన ద్వారం “ముండ్లగవిని” అని పిలుస్తారు మరియు ఈ కోట యొక్క ప్రత్యేక ఆకర్షణ. భారీ గ్రానైట్ రాళ్లతో దీన్ని నిర్మించారు.

          కోట యొక్క శిథిలాలలో  ఉయ్యాల మండపం మరియు అనేక నీటి వనరులతో సహా అందమైన వాస్తుశిల్పంతో నిర్మించిన అనేక స్మారక చిహ్నాలు కలవు. ఈకోటలో బహమనీ, విజయనగర, పద్మనాయక మరియు కుతుబ్ షాహీల వంటి రాజవంశాల మధ్య అనేక ఘోరమైన యుద్ధాలు జరిగాయి. ఈ కోట నిజాంపై తిరుగుబాటు సమయంలో గెరిల్లా యుద్ధాన్ని కూడా చూసింది.

6. చంద్రఘడ్ కోట:

          చంద్రఘడ్ నుండి 1.3 కి.మీ దూరంలో, జూరాల డ్యామ్ నుండి 8 కి.మీ, వనపర్తి బస్ స్టేషన్ నుండి 43 కి.మీ, మహబూబ్ నగర్ బస్ స్టేషన్ నుండి 74 కి.మీ మరియు హైదరాబాద్ నుండి 163 కి.మీ దూరంలో, చంద్రఘడ్ కోట వనపర్తి జిల్లా అమర్చింత మండలంలోని చంద్రఘడ్ గ్రామంలో ఉంది. ఈ హిల్ ఫోర్ట్ జూరాల డ్యామ్ కు సమీపంలో ఉంది. సుందరమైన కొండకోట కృష్ణా నది ఒడ్డున ఉంది. ఈ కోట పీష్వాల కాలంలో నిర్మించబడింది మరియు చంద్రసేన జిల్లెదార్‌కు చెందినది. ప్రజల నుండి వసూలు చేసిన ధాన్యాలు మరియు పన్నులను నిల్వ చేయడానికి నిర్మించిన బలమైన కోట ఇది. ఈ కోట రక్షణ గోడలు, గేట్‌వేలు మరియు అనేక శిధిలమైన భవనాల అవశేషాలను అందిస్తుంది. శివునికి అంకితం చేయబడిన శ్రీరామలింగేశ్వర ఆలయం కోటలో ఉంది. కోటలో అనేక నీటి వనరులు ఉన్నాయి. కొండపైకి ట్రెక్కింగ్ చేయడానికి సమీప రోడ్ పాయింట్ నుండి సుమారు ఒక కి.మీ నడక అవసరం. జూరాల మరియు ఆత్మకూర్ మధ్య ప్రధాన రహదారి నుండి చంద్రఘడ్ సుమారు 2 కి.మీ. చంద్రఘడ్‌కు ప్రజా రవాణా చాలా తక్కువగా ఉంది.